برج‌های خاموش یزد هم‌چنان خاموش!

به گزارش ایسنا، دخمه‌های زرتشتیان که به «برج خاموشان» و «برج سکوت» نیز مشهور هستند، از نظر ظاهری معمولاً به صورت حفره‌هایی بزرگ بر فراز کوه‌های کم‌ارتفاع در حاشیه شهرها دیده می‌شوند و دور تا دور آنها، دیواره‌هایی بزرگی قرار دارند.

البته اشکال دیگری از دخمه‌ها مانند گورستان و حتی انواع مسقف آن همچون دخمه‌ی پادشاهان نیز وجود دارد که در مورد نوع مسقف آن می‌توان به دخمه داریوش اول در دوره هخامنشیان اشاره کرد که آرامگاه پادشاه در درون آن قرار گرفته است.

اما نکته‌ی قابل توجه این است که تمام دخمه‌ها در دوران فعالیت خود دارای نگهبان بوده‌اند که در محلی به نام  «دخمه دان»، «دخمه گاه» یا «شهر مقابر» استقرار داشته‌اند.

فعالیت این اماکن تاریخی که در دوران کهن برای دفن مردگان دین زرتشت بکار برده می‌شدند، اکنون به علت موارد بهداشتی غیرفعال هستند و این روزها به یکی از جاذبه‌های تاریخی و پربازدید توسط گردشگران بدل شده‌اند.

بنا به روایات برگرفته از آیین زرتشت، در این دین عناصر «آتش»، «آب» و «خاک»، مقدس شمرده می‌شوند لذا در قدیم معتقد بودند که دفن جسد در خاک یا غرق کردن آن در آب، این عناصر را ناپاک ‌خواهد کرد و حتی سوزاندن جسد را نیز منجر به  آلوده کردن آتش و از گناهان می‌دانستند و به همین دلیل نیز اجساد مردگان خود را بر فراز برج‌های خاموشی و در دسترس مرغان و جانوران لاشه‌خور می‌گذاشتند، تا نابود شوند.

البته برخی تاریخ‌نویسان و مورخان نیز بر این باور هستند که دخمه‌ها بیشتر به عنوان گورهای دسته جمعی در مواقع اضطراری مورد استفاده قرار می‌گرفتند چرا که بنا به اظهار برخی موبدان، دخمه حتی در هنگام مرگ «اشوزرتشت» پیامبر این آیین، وجود نداشته و به دلایل دیگری به وجود آمده است چرا که این پیامبر نیز در شهر «بلخ» مدفون است.

گویا این روش وداع با مردگان به دنبال دفن کوروش کبیر باب شده است هرچند که در روایتی دیگر این موضوع را به دوران حمله مغولان و شیوع بیماری‌هایی همچون حصبه و وبا نسبت می‌دهند، به نحوی که در زمان مغولان حتی روزانه تا 20 هزار پیکر کشته‌شدگان به جا می‌مانده است و از آنجایی که توان و فرصت و امکانات تدفین این تعداد وجود نداشته، آن‌ها را بر سر کوه‌ها می‌گذاشتند تا لاشخورها و دیگر حیوانات از بدن آن ‎ ها بخورند و سپس بقایای این اجساد را در چاله‌ای که در وسط آن دخمه‌ها ایجاد می‌کردند، به خاک می‌سپردند.

استان یزد جاذبه‌های تاریخی و طبیعی فراوانی دارد که بعضاً به ثبت ملی و حتی ثبت جهانی نیز رسیده و در این میان دخمه‌های زرتشتیان یکی از پربازدیدترین این اماکن است.

تعداد دخمه‌های یزد که از مناطق زرتشتی‌نشین کشور محسوب می‌شود، کم نیست ولی معروفترین و پربازدیدترین آنها در حاشیه‌ی جنوبی شهر یزد به روی کوهی رسوبی و کم ارتفاع به نام «کوه دخمه» واقع شده است.

لازم به یادآوری است که این قبیل بناها دارای معماری خاصی هستند و به گونه‌ای ایجاد شده‌اند که دسترسی گوشت‌خواران به اجساد ساده باشد لذا اغلب آنها نیز فاقد سقف یا میان فضا و معمولاً نیز در خارج سکونتگاه‌های شهری و روستایی و بر فراز بلندی‌ها ساخته شده‌اند.

دخمه یزد که شامل دو دخمه و ساختمان‌ها و بناهایی در پایین کوه بوده و اکنون تنها بقایایی از ساختمان‌هایش باقی مانده است، قدمتی مربوط به پیش از اسلام دارد.

این مکان معمولاً در ایام روشنایی هوا مورد بازدید گردشگران است و در شب هنگام و تاریکی هوا به دلیل نبود روشنایی نمی‌توان از زیبایی‌های این بنا که دقیقاً در کنار جاده ترانزیتی بندرعباس – یزد – تهران واقع شده، بهره گرفت.

«سید مصطفی فاطمی» مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری یزد در این باره در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا می‌گوید: نورپردازی دخمه یا برج خاموشان یزد به عنوان یکی از اماکن پربازدید گردشگری در استان اخیراً بسیار مورد بحث قرار گرفته است.

وی خاطرنشان می‌کند: این نورپردازی باید متفاوت از سایر بناهای تاریخی شهر و به نوعی نرم و لطیف انجام شود چرا که نوعی گردشگری به نام «گردشگری سیاه» در این فضا وجود دارد که باید حفظ شود.

فاطمی با اشاره به لازمه حفظ هر محل تاریخی هم راستا با حفظ نوع گردشگری حاکم بر آن مکان، اظهار می‌کند: دخمه‌ها در واقع نوعی گورستان زرتشتیان در دوران باستان بود و لذا نورپردازی این قبیل فضاها باید به گونه‌ای انجام شود که گردشگری آن نیز حفظ شود و فضا را با تاریخچه و پیشنیه‌ای که از آن روایت می‌شود، هم‌راستا قرار دهد.

انتهای پیام