لطفاً این خراش را از صورت سهراب پاک کنید

عباس‌علی صالحی، مترجم زبان و ادبیات آلمانی و راهنمای گردشگری استان اصفهان، خاطره بازدیدی که به همراه گردشگرانِ آلمانی از سنگ مزار سهراب سپهری داشته را در قالب یک یادداشت به رشته تحریر کشیده و برای نشر در اختیار خبرگزاری ایسنا قرار داده است:

«سومِ اکتبرِ سال ۲۰۱۸ بود. به همراه سه گردشگرِ آلمانی، در طیِ سفری از اصفهان به ابیانه و سپس به کاشان، با برنامه و اشتیاق قبلی͏‌مان، قرار بود به سراغ سهراب هم برویم: نرم و آهسته، جوری که چینی تنهایی͏‌اش ترک برندارد.

ترجمۀ چند شعر از سهراب را به زبانِ آلمانی همراهم برده بودم تا برای مهمانانم، سر مزارش بخوانم و مطلبی چند از زندگی͏‌اش، شعرهایش، نقاشی͏‌هایش و خلوت و تنهایی͏‌اش هم بگویم. خواسته بودیم اگر سهراب به خلوتش راهمان داد، کنارش، زیر سایۀ نارونی بنشینیم، یا اگر ما را پذیرفت، با او سوار بر قایقش پارو بزنیم و از این خاک غریب دور شویم…

قصه کوتاه کنم که: پس از بازدید از ابیانه و حرکت به سمتِ کاشان و اقامتمان در یک هتل سنتی زیبا، بیش از پیش، آمادۀ پذیرش خلوتِ سهراب شدیم، اما به وقت بعدازظهر و پس از رسیدن به آرامگاهش، همان دم، ترجمۀ نادرست و نازیبای انگلیسی از شعرش روی سنگ مزار، توجه‌مان را به خود جلب کرد. این ترجمه برایمان عجیب و نامفهوم بود و مهمانان آلمانی از خواندنش یکّه خوردند. اصل فارسی شعر چنین است:

«به سراغ من اگر می͏‌آیید،

نرم و آهسته بیایید، مبادا که تَرک بردارد

چینیِ نازک تنهایی من.»

و ترجمۀ ماشینی و لفظ به لفظ شعر، در فرمی ناقص و عقیم حک شده بر سنگ مزار، بدین قرار:

«If you come to me Come softly and slowly Lest the crack my Chinese loneliness»

ترجمه͏‌ای نادرست از نظر واژگان و دستورِ زبان که به بار احساسی شعر و ظرافتِ طبع شاعر خدشه وارد می‌کند؛ برای نمونه کاربرد نادرستِ واژۀ Chinese که بیانگر ملیت چینی است و نه ظرفی چینی که به جای آن، واژه porcelain یا shell را به عنوان معادلی برای مقصود اصلی و برای بیان ظرافت طبع و تنهاییِ شاعر _که چون ظرفِ چینیِ شکننده است_ می͏‌توان با صفت thin یا fragile همراه کرد.

برای بیان «به سراغِ شاعر رفتن»، به عبارتی رفتن گام به گام و نرم و آهسته، لازم است از وجه استمراری فعلِ come یعنی: coming استفاده کرد. از دیگر خطاهای این ترجمه، می͏‌توان به کاربرد فعل crack در جایگاه اسم و با حرفِ تعریف the اشاره کرد.

آن روز ما ترجمۀ انگلیسی را به حال خود رها کردیم و شک نکنید که برای منِ راهنما، توضیحِ چنین خطایی در ترجمۀ انگلیسی شعری به آن شهرت، از شاعری به آن اهمیت، درست روی سنگ مزارش، کار طاقت͏‌فرسایی بود. در عوض، برای گردشگران ترجمۀ آلمانیِ شعر مزارش را خواندم، با ترجمۀ استاد تورج رهنما/کورت شارف و به هر صورت کوشیدم از سهراب، نشانی درستی بدهم، تا درک این شعر و آبِ ترجمه، گل͏‌آلود نشود.

چه خوب که شهرداری و اهالی حوزه ادب و فرهنگِ کاشان، دست به کار شوند و این خراش را از صورت سهراب پاک کنند. به این امید، ترجمۀ انگلیسی و آلمانی شعر سهراب را هم در پایان یادداشت می‌نویسم، با این توضیح که ترجمۀ انگلیسی از کریم امامی است و ترجمۀ آلمانی از تورج رهنما/کورت شارف.

ترجمۀ انگلیسی:

If you are coming to see me»

pray step gently, softly

lest the thin shell of my loneliness

«.should crack

Translated by Karim Emami/ Edited by Shaul Bakhash

ترجمۀ آلمانی:

Wenn ihr kommt, mich zu besuchen»

kommt sacht und sanft, damit mir nicht

«.Das zarte Porzellan der Einsamkeit zerbricht

Translated by Touradj Rahnema/Kurt Scharf

منبع:ایسنا