مسعود خیام در نوشتاری که در اختیار ایسنا قرار داده به بیان خاطره‌ای از سفر به یونان و گپ و گفت با استادی درباره نمایشنامه‌های باستانی پرداخته و نوشته است: در دانشگاه قدیمی آتن روبه‌روی استاد جوگندمی نشسته‌ام. خوش‌خلق و مهربان است. انگلیسی را بهتر از من حرف می‌زند که افتخاری نیست! برای نوشتن دو کتاب «چنین گفت سقرات» و  «آخرین سفر» به مراجع تخصصی نیازمندم. دو کتابی که در نهایت هیچ کدام به افتخار انتشار نائل نیامدند و داخل بطری  به اقیانوس اینترنت پرتاب شدند.

استاد بابت پروژه کتاب‌ها مشعوف است و با گشاده‌رویی به سوال‌هایم پاسخ می‌دهد. با این‌که دریای معرفت است اما هر پاسخ خود را با کامپیوتر روی میزش «چک» می‌کند.

در بحث نمایشنامه‌های باستانی می‌گویم خوشبختانه تعدادی از این نمایشنامه‌ها به فارسی ترجمه شده و از آریستوفان و اوریپید و سوفوکل اسم می‌برم که حرکات سر و لبخند شیرین او حاکی تایید رضایت‌مندانه است. اما اما… هنگامی که از آیسخولوس نام می‌آورم چشمانش گرد می‌شود و می‌پرسد: کی؟

می‌گویم: آیسخولوس.

– اما ما چنین نمایشنامه‌نویسی نداریم!

من که مجموعه آثار آیسخولوس را با ترجمه عبدالله کوثری خوانده‌ام احساس می‌کنم استاد یونانی کم آورده. آماده تغییر موضوع صحبت می‌شوم که می‌گوید:

– ممکن است یکی دو تا از نمایشنامه‌های او را بگویید؟

با نگرانی طوطی سخنگو شروع می‌کنم و نزد لوطی شرح جنگ ماراتن با ایرانیان و شرکت آیسخولوس در جنگ را می‌دهم که ناگهان از جا می‌پرد:  اِیس‌کی‌لِس.

درست نمی‌شنوم.

– اِیس‌کی‌لِس.

خوب متوجه نمی‌شوم. ادامه می‌دهد:

شما در مورد “اِیس‌کی‌لِس” صحبت می‌کنید اما چرا او را  “آیسخولوس” می‌نامید؟!

جوابی ندارم. سر به زیر می‌اندازم.»

اما عبدالله کوثری، مترجم آثار «آیسخولوس» جوابی برای این سوال دارد و درباره تلفظ نام این نویسنده  یونان باستان به ایسنا توضیح می‌دهد: اِیس‌کی‌لِس تلفظ انگلیسی است و نامی که ما انتخاب کردیم تلفظ یونانی. از سال‌های ۴۰ به بعد قرار بر این شد که اسامی بنا بر تلفظ زبان ملیت خود شاعر یا نویسنده باشد. قبل از این‌ها هم «آیسخولوس» را به زبان فرانسوی «اِشیل» می‌نوشتند. در سال‌های ۳۰ و ۴۰ برخی از کارهای این شاعر بزرگ ترجمه شد. حتی زنده‌یاد شاهرخ مسکوب که سه کار سوفوکل را درآورد، از اشیل هم ترجمه کرد و به اسم اِشیل آورده است. ما سال‌ها این شخص را به نام اِشیل می‌شناختیم که برخی هم آن را با آشیل اشتباه می‌کردند؛ آشیل آن قهرمان بزرگ یونانی است که در جنگ تروا می‌درخشد. او رویین‌تن بود و از پاشنه آسیب می‌دید و معروف شد به پاشنه آشیل. در اواخر دهه ۴۰ و دهه ۵۰ که قرار شد اسامی بنا به تلفظ زبان ملیت‌ها باشد آن آشیل قهرمان شد آخیلوس و اسم این شاعر بزرگ هم آیسخولوس.

او در ادامه می‌گوید: البته قبل از ما کسانی این کار را کرده بودند. اگر به دایره‌المعارف فارسی زنده‌یاد غلامحسین مصاحب نگاه کنید، مصاحب تلفظ درست این اسامی را در آن‌جا آورده است؛ اِیس‌کی‌لِس تلفظ انگلیسی است و آیسخولوس تلفظ یونانی. من این نمایشنامه‌ها را از انگلیسی ترجمه کرده‌ام اما اسامی یونانی هستند. حتی درباره شاعر دیگر  یونان هم همین‌طور بوده است. در سال‌های ۳۰ و ۴۰ به تلفظ فرانسه می‌نوشتند «اوریپید» ولی تلفظ یونانی‌اش «ائوریپیدس» است و به همین دلیل روی کتاب گزیده نمایشنامه‌های او گذاشتیم «ائوریپیدس». این‌ها همه در دایره‌المعارف مصاحب برای اول‌بار آمده و او به صورت دقیق اسامی را بنا بر زبان ملیت‌ها آورده و کار درستی هم کرده است و از آن به بعد سرمشق اصلی شد همان کاری که دایره‌المعارف فارسی کرد. معتبرترین  کتابی که در این زمینه داریم همان کتاب است. البته چند کتاب هست که تلفظ این‌ها را هم به انگلیسی داده و هم به زبان اصلی مثلا  Western Biographical. در آن‌جا هم کسی دقت کند می‌بیند همان اِیس‌کی‌لِس را به انگلیسی داده و تلفظ اصلی یونانی آیسخولوس را مشخصا گفته است.

منبع:ایسنا