ملایر، شهر جهانی انگور با تاکستان های زرخیز فراوان، شهر ملی مبل منبت و مهد هنر دستان مردمان هنرمند و خوش ذوق است، اینجا واقفین خیراندیش، شهدای سرافراز، عالمان و نخبگان نام آور و افتخارآفرین بخشی از تاریخ ماندگار این سرزم ی ن را رقم زده اند.

به گزارش ایسنا، منطقه همدان، ملایر از دیرباز مهد پرورش اندیشمندان بزرگی بوده که هم گام و هم نوا با مردمان مهربان و خون گرمش، در برهه های زمانی مختلف خوش درخشیده و آثار به جا مانده در این شهر گواه روشن فرهنگ و تمدن غنی این دیار کهن است.

در مورد وجه تسمیه این شهر مورخین اظهارداشته اند که نام ” ملایر” ترکیبی از دو واژه ” مال ” به معنای خانه و واژه ” آیر” معروف به” آگر” است که در زبان مادی به معنای آتش بوده، بنابراین ” مال آیر” یعنی سرزمین آتش.

نظر دیگر بر این است که ملایر از واژه ” مال” به معنای خانه و کلمه ” آیر” به معنی آریایی ها بوده یعنی سرزمین آریایی ها ” مل آگر” به معنای تپه آتش نیز هست؛ در آن زمان مادها با روشن کردن آتش بر روی تپه ها و کوه ها، اخبار و احادیث را به سایر مناطق اطراف می رساندند. گذشته از این در زمان حمله اعراب به ایران، هنگام عبور از این منطقه به آب دست نیافتند و به همین دلیل آن را ” ماء لایری ” به معنای آب دیده نشده خواندند.

اگرچه این منطقه از قدیم به نام ملایر شناخته شده است اما شهر فعلی آن در سال 1224 هجری قمری به دستور فتحعلی شاه قاجار و توسط فرزند وی محمد علی میرزای دولتشاه، والی کرمانشاه، بنا نهاده شد و شیخعلی میرزا به پاس قدردانی از دولتشاه، نام این شهر را ” دولت آباد ” نامید و با توجه به جمعیت رو به رشد ملایر در سال 1236 هجری قمری بنیان بازار، مسجد، مدرسه، حمام و کاروان سرا در آن نهاده شد.

از جمله آثار باستانی و اماکن دیدنی موجود در ملایر می توان به آتشکده باستانی نوشیجان، بوستان تاریخی سیف الدوله، یخچال میرفتاح، تالاب آق گل، دریاچه مصنوعی و مجتمع سیاحتی کوثر، عمارت قدیمی لطفعلیان، بازار سرپوشیده، سکونت گاه باستانی در شهر سامن و منطقه حفاظت شده لشگردر، اشاره کرد. ملایر شهرستانی است با آب و هوای معتدل کوهستانی و موقعیت استراتژیکی خاص در استان همدان. این شهر در حوزه سلسله جبال زاگرس قرار گرفته و کوه های اطراف آن، مناظر زیبایی را به وجود آورده اند.

گویش مردمانش لری است و قالی های دست بافت آن منسوب به روستاهای کسب، ننج و جوزان شهرت خاصی دارند و عمدتاً صادر می شوند. این شهر از دیرباز در تولید انگور، کشمش، گردو، بادام و… در کشور حرف اول را می زند و محصولات متنوع آن از جمله شیره، عسل، باسلق و… به کشورهای اروپایی و حوزه خلیج فارس صادر می شود. ملایر به دلیل غنای معادن سرب، نقره، س ی لیس و فلدسپات، منطقه ای مناسب برای فعالیت کارخانه‌ها و شهرک های صنعتی مختلف به شمار می رود.

برگزاری جشنواره بازی های بومی و محلی در روستاهای شاخص ملایر

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ملایر از برگزاری جشنواره بازی های بومی و محلی در روستاهای شاخص ملایر در ایام باقی مانده از تعطیلات نوروز امسال خبر داد.

ابراهیم جلیلی در گفت و گو با ایسنا، افزود: جشنواره بازی های بومی و محلی، همایش پیاده‌روی همراه با برنامه های فرهنگی شاد و مفرح با همکاری میراث فرهنگی، بخشداری سامن، دهیاری و شورای اسلامی در روستای حسین آباد ناظم برگزار می شود.

جلیلی اظهارکرد: مسابقه سبزه آرایی، زیباترین چیدمان سفره هفت سین و پخت شیرینی خانگی، کلوچه محلی و سمنو در عمارت مصدقی در هفتم فروردین و سومین جشن بومی و محلی در روستاهای شاخص داویجان و گوراب شامل برپایی نمایشگاه صنایع دستی، عرضه سوغات، موسیقی و نقالی از دیگر برنامه های ستاد خدمات سفر به شمار می رود.

وی به برگزاری جشن بازی های بومی- محلی و نوروزگاه در روستای پیروزاشاره کرد و از برگزاری دومین جشن نوروزگاه همراه با پخت نان، کلوچه و آش محلی و نواختن موسقی و ساز در روستای الفاوت خبر داد.

جلیلی با بیان اینکه در 12 فروردین ماه کارناوال ماشین های کلاسیک از موزه تا بام ملایر حرکت می کند، ادامه داد: مسابقه اسب سواری در محوطه ارگ باستانی نوشیجان در 12 فروردین ماه و جشنواره بادبادک ها در بام ملایر برگزار می شود.

رییس اداره میراث فرهنگی ملایر به اجرای مسابقه طنز همزمان با روز مبعث حضرت رسول(ص) در بام ملایر و باغ تاریخی سیفیه اشاره کرد و گفت: برپایی سیاه چادر و بازارچه صنایع دستی در عمارت مصدقی و موزه ملایر انجام می شود.

وی یادآورشد: اجرای مسابقه عکاسی از مراسم نوروز و تور رایگان گردشگری  و ملایرگردی از 5 تا 12 فروردین از دیگر برنامه های ستاد اجرائی خدمات سفر شهرستان است، همچنین از تمامی رستوران ها، نمازخانه ها، مجتمع های بین راهی و مراکز اقامتی و رفاهی بازدیدها و نظارت های لازم صورت می گیرد.

رئیس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ملایر با بیان اینکه امسال در قالب ستاد خدمات سفر شهرستان بیش از 40 برنامه مناسبتی ویژه نوروز برای پاسداشت این آئین کهن و جذب گردشگر اجرا می شود، افزود: رزمایش مشترک ترافیکی و خدمات سفر با حضور دستگاه‌های عضو ستاد خدمات سفر، پاک سازی محوطه ارگ نوشیجان و جشنوراه بازار در محل زورخانه سنتی بازار ملایر به عنوان قدیمی ترین زورخانه استان همدان از جمله این برنامه ها بوده است.

جلیلی با اشاره به اینکه مراسم استقبال از مسافران نوروزی و در نخستین روز نوروز با اهدای هدیه و نواختن موسیقی محلی با حضور جمعی از مسئولین در میدان استقلال و مراسم بدرقه مسافران با همکاری شرکت راه آهن در محل ایستگاه راه آهن ملایر انجام شد، گفت: جشن استقبال از بهار نیز در محل خیابان خیام شهر ملایر با همکاری شهرداری، فرمانداری و سایر ادارات برگزار شد.

وی به برگزاری عصر شعر آئینی 5 فروردین ماه با حضور جمع کثیری از شعرا و ادبای ملایری در موزه لطفعلیان اشاره و بیان کرد: در ایام نوروز ستادهای فرعی در بخش های تابعه شهرستان تشکیل و مقرر شده هر بخش برنامه های شاخص خود را در یک روستا برگزار کند.

معبد نوشيجان؛ يادگاري از عصر باستان

کارشناس اداره ميراث فرهنگي،‌ گردشگري و صنايع دستي ملاير نیز در راستای معرفی برخی از آثار باستانی این منطقه ‌گفت: بناي تاريخي نوشيجان در حدود 60 كيلومتري جنوب همدان و 20 كليومتري شمال غرب شهر ملاير بر فراز تپه اي طبيعي به  ارتفاع تقريبي 37 متر قرار گرفته است.

محمد رضا بهاري در گفتگو با ایسنا، افزود: اين اثر كه ابتدا به صورت تپه اي باستاني بود از سال 1346 مورد كاوش هاي باستان شناسي قرار گرفت و پس از 6 فصل كاوش صورت گرفته،‌3 دوره تاريخي در آن شناسايي شد.

وي اظهاركرد: سازه هاي مختصر 2 دوره پارتي و هخامنشي اين تپه، پس از مطالعات كافي برداشته شد و آثار اصلي شامل دژ،‌ معبد و تالار ستوندار از اوايل دوره ماد، ‌پابرجاست.

بهاري ‌ادامه داد: آثار موجود مجموعه فوق شامل دو آتشكده،‌يك تالار ستوندار‌ و يك انبار است كه كاربرد مذهبي و تجاري بناي فوق در دوره ماد را اثبات مي كند.

این کارشناس ميراث فرهنگي ملاير خاطرنشان كرد: عناصر اين مجموعه به عنوان نخستين الگوهاي معماري ايراني در فلات قاره ايران از منحصربه فردترين و ارزشمندترين آثار باستاني موجود در كشور محسوب مي شود.

وي افزود: معبد نوشيجان شامل بناي قديمي جبهه غربي(نخستين نيايشگاه)، ‌تالار ستوندار(آپادانا)،معبد و آتشكده مركزي(دومين نيايشگاه)، اتاق ها و انبارها(جبهه غربي)، تونل، حصار و دژ است.

بهاري يادآورشد: اين اثر تاريخي ارزشمند به شماره 763 در تاريفخ 3/11/1346 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده و اكنون يكي از نقاط مهم گردشگري شهرستان ملاير به شمار مي رود.

موزه ملاير؛ یادگاری زیبا از معماری عصر قاجار

وی در ادامه با بیان اینکه در خيابان شهيد مصطفي خميني شهر ملاير، خانه اي قديمي وجود دارد كه بخشي از يك مجموعه سكونتگاهي به يادگار مانده از دوره قاجار است، گفت: سازنده و مالك اوليه اين خانه،‌ مرحوم”محسن مصدقي” معروف به مصدق الممالك بوده و در عصر فتحعلي شاه قاجار به واسطه رابطه خويشاوندي كه با دربار داشته با بهره گيري از معماران زبده آن دوران،‌ اقدام به ساخت اين مجموعه کرده است.

بهاري با بيان اينكه بخش هاي سه گانه اين مجموعه شامل اندروني، ‌حسينيه و اصطبل خانه است،‌‌ اظهاركرد: خانه كنوني،‌ حسينيه اين مجموعه بوده كه بعدها توسط “مرتضي خان لطفعليان” خريداي شد و كاربري مسكوني يافت.

وی با اشاره به اينكه اين منزل در دو طبقه ساخته شده، ‌يادآورشد: سقف طبقه اول پوشيده از طاق هاي آجري زيباست و پوش طبقه فوفقاني آن به صورت مسطح با تيرچوبي است.

کارشناس ميراث فرهنگي ملاير، ‌گفت: زيباترين بخش بنا،‌ حوض خانه است كه با طاق نماهاي زيبايي آجري به شيوه چهاربخشي پوشيده شده است.

وي ‌افزود: جريان آب قنات و وجود دو حوض سنگي ‌در كف،‌هوا و فضايي بسيار خنك و فرح بخشي را جهت گذر از گرماي تابستان برا ي ساكنان ايجاد كرده است.

بهاري از ديگر ويژگي هاي بارز اين بناي تاريخي را تزئينات لمبه كوبي چوبي در سقف طبقه اول و وجود درهاي ارسي با شيشه هاي الوان عنوان كرد.

وي با بيان اينكه اين بنا در تاريخ 19/12/1380 به شماره 4892 به ثبت آثار ملي ايران رسيده است، ‌گفت: خانه لطفعليان اكنون با كاربري موزه،‌ معرف آداب، رسوم ، تاريخ و فرهنگ غني مردم شهرستان ملاير است و هرساله با سيل گردشگران داخلي و خارجي مواجهه مي شود.

بوستان تاریخی سیفیه؛ وقفی ماندگار برای مردم

این کارشناس اداره ميراث فرهنگي ملاير در ادامه با بیان اینکه بوستان تاریخی سیفیه از قدیمی ترین پارک های استان همدان به شمار می رود، گفت: قدمت این پارک به دوره حکومت قاجاریان می سد و در سال ۱۳۰۴ به دستور سیف الدوله، نوه فتحعلی شاه ساخته شد  و به مردم ملایر تقدیم شد.

بهاری افزود: این پارک در سمت شمال شرقی ملایر و در دامنه های کوه گرمه واقع شده و مساحتی در حدود ۱۰ هکتار دارد و در سال ۱۳۸۴ در فهرست آثار تاریخی و ملی ایران به ثبت رسیده است.

وی اظهارکرد: این بوستان دارای درختان چنار کهنسال برای ایجاد سایه، حوضچه ها، آبنما و جنگل مصنوعی بر روی تپه هاست و جزء اولین تفرج گاه های سنتی ایران زمین است که توسط مهندسین ایتالیایی طراحی و ساخته شد.

بهاری افزود: بوستان سیفیه دارای دو استخر و مسجدی است که توسط سیف الدوله احداث شده و ساختمانی که ظاهرأ محل سکونت بانی آن بوده است، این پارک به شکل های صلیبی و بیضی ساخته شده و آب مورد نیاز آن از طریق احداث قناتی در ۸ کیلومتری زرک توسط مقنیان یزدی از کوه های اطراف به محوطه پارک انتقال یافت.

بهاری ادامه داد: در این بوستان در هر قسمت با توجه به نیاز آن از مصالح متفاوتی استفاده شده است که چند مورد از آن ها نیز عبارت از سنگ، گِل، چوب، آجر، خشت، ساروج، کاشی و ملاط گچ هستند.

این کارشناس اداره ميراث فرهنگي ملاير یادآورشد: پارک سیفیه دارای یک دریاچه مصنوعی هم است، که با امکانات مناسب کمی بالاتر از پارک در سال های اخیر ساخته شده که یکی از جاذبه های توریستی ملایر به شمار می رود و هر روز اهالی و گردشگران از این دریاچه بازدید می کنند و با قایق های پدالی در دریاچه مصنوعی گشت می زنند.

وی بیان کرد: آبنما و آبشار، شهر بازی، سینمای ۴ بعدی، جنگل مصنوعی بر روی تپه‌ ها و … از دیگر جاذبه هایی که در این پارک قدیمی وجود دارد.

یخچال میرفتاح؛ بنایی گنبدی شکل و منحصر بفرد

بهاری همچنین بیان کرد: یخچال میرفتاح نیز یکی از آثار دوره قاجاریه در شهر ملایر است که توسط شخصی به نام “میرفتاح” از آجر ساخته شده و به شکل گنبد بوده و در مسیر بلوار ملایر به بروجرد قرار دارد.

وی با اشاره به اینکه ارتفاع بنا از کف تا گنبد ۱۲ متر و از سطح تا منبع ذخیره یخ ۴ متر بوده و دارای دو ورودی است، افزود: یکی از درها به شکل دهلیز بوده که مخصوص ریزش و تخلیه یخ و دیگری که محل رفت و آمد بوده است، با پلکانی به قسمت انتهایی یخدان و محل برداشت یخ منتهی می‌شود.

این کارشناس اداره ميراث فرهنگي ملاير اظهارکرد: ضخامت دیوارهای گنبد در قسمت تحتانی ۹۲ سانتی‌متر و در بالا به سه ردیف آجر ۲۰ سانتی‌متری می‌رسد و تنها عامل تزئینی بنا دو ردیف آجرکاری است که به شکل کمربندی و به ضخامت ۲۲۰ سانتی‌متر، داخل بنا را پوشانده است.

بهاری خاطرنشان کرد: در قسمت بیرونی و داخلی یخدان نیز دو ردیف خشت به کار رفته که نقش عایق را داشته و در فصل تابستان مانع از نفوذ گرما و ذوب شدن یخ‌ها می‌ شده و درحال حاضر با پیگیری مسئولین، محوطه اطراف یخچال برای جذب گردشگر در حال  بازسازی است.

مینی ورد؛ یک پروژه عظیم با قابلیت بالای جذب گردشگر

شهردار ملایر نیز با بیان اینکه قرار بود 138 المان از آثار فاخر و برجسته تاریخی و باستانی جهانی و ملی در پروژه مینی ورد تحت عنوان ” جهان کوچک” طراحی و ساخته شود، گفت: با پیگیری های شهرداری ملایر امسال 2 میلیارد تومان اعتبار از محل سازمان برنامه و بودجه برای این پروژه درنظر گرفته شده است.

حسین بابائی در گفت و گو با ایسنا، منطقه همدان با اشاره به اینکه این پروژه یک طرح تفریحی – توریستی بزرگ با وسعت بسیار است، افزود: درحال حاضر 30 درصد پیشرفت فیزیکی دارد و تکمیل آن یکی از اولویت های اصلی کار شهرداری ملایر به شمار می رود.

وی با تأکید بر اینکه مینی ورد، یک مطالبه فرامحلی است و به یک پروژ مهم استانی مبدل شده که کارشناسان برنامه و بودجه پیگیر تکمیل آن هستند، اظهارکرد: باید همه مسئولان تلاش کنند تا زیرساخت های لازم برای جذب سرمایه گذار به منظور اتمام و تکمیل آن فراهم شود.

بابائی تصریح کرد: مینی ورد تنها یک پروژه عمرانی نیست، بلکه قرار است فعالیت های فرهنگی، هنری، اقتصادی و اجتماعی در آن انجام شود و این قابلیت را دارد که بسیاری از جشنواره ها و نمایشگاه ها چون نمایشگاه صنایع دستی را در این محل برگزار کنیم.

به گزارش ایسنا؛ امروز ملایر با داشتن قابلیت های فراوان گردشگری در حوزه های صنایع دستی، مناطق بکر طبیعی و روستاهای بوم گردی چون مانیزان و دره جوزان، جاذبه های گردشگری، آثار باستانی و تاریخی فراوان که اکثر آنها به ثبت ملی رسیده اند و از آنجاکه 2 برند و ظرفیت عظیم ” شهر جهانی انگور” و ” شهر ملی مبل منبت” را یدک می کشد، به عنوان منطقه کم نظیر گردشگری در غرب کشور  به شمار می رود و قادر است در ایام تعطیلات نوروز سفری ماندگار را برای مسافران و گردشگران داخلی و خارجی رقم بزند.

گزارش از: مهناز روزبهانی، خبرنگار ایسنای همدان             

 منبع: ايسنا