سیما محمدی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: امروزه در سراسر جهان کاهش منابع طبیعی از مشکلات عمده و مهم‌ترین تهدید در زندگی انسان‌ها و یکی از مهم‌ترین مسائل زیست محیطی است که در سال‌های اخیر با افزایش جمعیت و دگرگونی فعالیت‌های انسان شدت یافته است.

وی با بیان اینکه طی قرن اخیر، تغییرات طبیعی خاک بسیار کم و دگرگونی‌های ناشی از فعالیت‌های انسانی شدید، عمدتا منفی و کنترل‌ناپذیر بوده است، عنوان کرد: این در حالیست که زمان بسیاری طول می‌کشد تا سطح اندکی از خاک تشکیل و به این ترتیب خاک در طول زمان به تدریج ضعیف و هنگامی که به شکل نامناسبی اداره شود، به تدریج تخریب می شود.

عضو هیات علمی گروه علوم و مهندسی خاک دانشگاه لرستان گفت: با توجه به جدی بودن مشکلات فرسایش خاک و ضرورت بهبود حاصلخیزی آن همچنین توجه به کشاورزی پایدار، بیشتر کشورهای جهان و کمک کنندگان بین‌المللی برنامه‌هایی مانند برنامه گسترده حفاظت آب و خاک و کشاورزی پایدار را آغاز کرده اند.

محمدی افزود: رسالت مهم بخش کشاورزی تامین نیازها و ارتقای امنیت غذایی بلکه حفاظت پایدار منابع پایه به منظور دستیابی به کشاورزی پایدار است.

بخش وسیعی از عرصه‌های حوضه‌های آبخیز، سیل‌خیز است

وی با بیان  اینکه ۷۰ درصد از کل مساحت لرستان مربوط به مناطق کوهستانی و شیبدار و حدود ۳۰ درصد آن مربوط به مناطق کم شیب و دشت‌هاست، بیان کرد: تقریبا بخش وسیعی از عرصه‌های حوضه‌های آبخیز، سیل‌خیز است و این عرصه‌ها در تولید رواناب‌های سطحی نقش مهمی داشته به طوریکه سالیانه بیش از شش میلیون متر مکعب رواناب تولید می‌شود که در تشدید فرسایش و ایجاد سیلاب‌های مخرب موثر هستند.

عضو هیات علمی گروه علوم و مهندسی خاک دانشگاه لرستان با بیان اینکه  فراوانی تشکیلات فرسایش‌پذیر و مارنی در استان، بارندگی با شدت‌های زیاد و مدت کم، ذوب سریع برف‌ها و عوامل انسانی همچون  تبدیل جنگل‌ها و مراتع به اراضی دیم کم بازده و استفاده بی‌رویه از آنها جهت مصارف سوخت و چرای دام، عدم رعایت اصول صحیح کاربری اراضی، چرای زودرس و دیرهنگام مراتع توسط عشایر و روستائیان و عدم تعادل آن با ظرفیت مراتع موجود و عدم رعایت اصول صحیح آب و خاک در اجرای پروژه‌های عمرانی، کشاورزی  سبب  تخریب حوضه‌های آبخیز در لرستان شده است.

میزان فرسایش خاک در استان معادل ۲۵ تن در هکتار است

محمدی میزان فرسایش خاک در استان را معادل ۲۵ تن در هکتار عنوان کرد و با اشاره به اینکه این  میزان فرسایش که تقریبا دو برابر متوسط کل کشور و حدود پنج برابر متوسط جهانی است، تصریح کرد:  این رقم نسبت به متوسط دنیا بسیار بالاست.

وی بیان کرد: فرسایش خاک به طرق مختلف سبب جلوگیری از توسعه کشاورزی پایدار می‌شود که در این راستا می توان به خسارات سالانه ناشی از تخریب اراضی کشاورزی و منابع طبیعی، افت شدید سطح آب سفره‌های زیرزمینی، فرسایش شدید اراضی حاشیه رودخانه‌های فصلی و دایمی استان، خسارت سیل، زمین لغزش، پر شدن مخازن سدها از گل و ایجاد رسوبات در آبراهه‌ها، کاهش عملکرد در سیستم کشت آبی و فقیر کردن خانوارهای زارع با کاهش در عملکرد محصولات، آلودگی آب رودخانه‌ها و دریاچه‌ها، از دست دادن تنوع زیستی، شیوع آفات و بیماری‌ها و برهم خوردن تعادل طبیعی اشاره کرد.

عضو هیات علمی گروه علوم و مهندسی خاک دانشگاه لرستان افزود: برآورد شده است که تخریب یک میلی‌متر خاک در سال به معنای از بین رفتن ۷۵ کیلوگرم ازت، ۲۴ کیلوگرم فسفر و هشت کیلوگرم پتاس در هر هکتار زمین زراعی است و این در حالیست که سالانه هزینه‌های زیادی برای جبران خسارات ناشی از فرسایش خاک می‌شود که بالغ بر میلیاردها ریال در سال تخمین زده شده و بنابراین با توجه به جدی بودن مشکلات فرسایش و ضرورت بهبود حاصلخیزی خاک، انجام اقدامات حفاظتی خاک در راستای حرکت در جهت کشاورزی پایدار و حفظ کمیت و کیفیت منابع آب و خاک به عنوان مهم‌ترین بستر تولید محصولات کشاورزی و عامل جلوگیری از مهاجرت روستاییان ضروری است و بر این اساس لزوم توجه به حفاظت از منابع آب و خاک اهمیت می یابد.

محمدی با اشاره به  راهکارهای اراضی کشاورزی بیان کرد: اجرای خاک‌ورزی حفاظتی و پوشش گیاهی در شرایط خاک‌ورزی حفاظتی، انرژی قطرات باران را جذب و رطوبت را حفظ می‌کند که با افزایش نفوذپذیری خاک نسبت به آب، باعث کاهش فرسایش و تبخیر می شود.

کاهش تردد ادوات کشاورزی در خاک‌ورزی حفاظتی سبب کاهش فشردگی بستر بذر و بهبود شرایط ساختمان خاک می‌شود

وی با بیان اینکه حضور پوشش گیاهی و حداقل بهم‌خوردگی خاک، ساختمان خاک را بهبود می‌بخشد، ادامه داد: کاهش تردد ادوات کشاورزی در خاک‌ورزی حفاظتی سبب کاهش فشردگی بستر بذر و بهبود شرایط ساختمان خاک می‌شود.

عضو هیات علمی گروه علوم و مهندسی خاک دانشگاه لرستان گفت: اجرای برنامه اصلاح خاک با استفاده از مواد آلی، رعایت تناوب زراعی، اصلاح روش‌های شخم و کاشت در اراضی شیب‌دار، کاهش استفاده از کودهای شیمیایی و افزایش استفاده از کودهای آلی، استفاده از خاک پوش‌ها یا مالچ برای کنترل انرژی قطرات باران، استفاده از سامانه‌های آبیاری تحت فشار و بهسازی کانال‌های آبرسانی، تهیه طرح‌های اجرایی، الزم برای تبدیل اراضی حاشیه رودخانه‌ها به باغ‌های میوه (جایگزین محصولات صیفی) از دیگر راهکارهای برای اراضی کشاورزی است.

محمدی به  راهکارهای اراضی مرتعی و جنگل اشاره کرد و افزود: تقویت پوشش گیاهی در اراضی پر شیب استان به منظور کاهش فرسایش،  جلوگیری از هدررفت آب‌های سطحی و مهار آنها، ایجاد سدها و بندهای انحرافی و مهار آبهای سطحی، تامین و انتقال آب به اراضی شیبدار برای توسعه باغات، آبخوان‌داری وآبخیزداری در بالادست دشت‌ها به منظور تقویت چاه‌های آب، بهبود و اصالح مراتع با بهره‌برداری اصولی براساس ظرفیت و گرایش مراتع و کاهش دام مازاد بر ظرفیت مراتع و تبدیل دیم‌زارهای کم بازده به مراتع در دست کاشت، ممانعت از انجام کشت دیم در اراضی با شیب بالای حد مجاز(۱۲ درصد) از جمله راهکارهای پیشنهای برای اراضی مرتعی و جنگل است.

۵۰ هزار هکتار از دیم کاری شهرستان الیگودرز در شیب بالای ۱۲ درصد انجام می‌گیرد

وی با بیان اینکه  نزدیک به ۵۰ هزار هکتار از دیم کاری شهرستان الیگودرز در شیب بالای ۱۲ درصد انجام می‌گیرد، خاطر نشان کرد:  توسعه جنگل‌کاری در اراضی شیبدار و در معرض فرسایش خاک، تعیین محدوده قرق برای دام‌های عشایر و روستاییان جنگل‌نشین، برنامه‌ریزی برای جلوگیری از هر گونه دخل و تصرف و تغییر کاربری در اشترانکوه و قالیکوه و سایر عرصه‌های طبیعی و زیستی با ارزش، توسعه ارتباط و هماهنگی فعالیت‌ها بین سه بخش پژوهش، آموزش و اجرا در مسایل محیط زیست و منابع طبیعی،   تدوین و اجرای طرح‌ های پیشگیری و مقابله با سیل و خشکسالی برای اراضی حاصلخیز، طرح استقرار مدیرت جامع و یکپارچه منابع طبیعی در حوضه‌های آبخیز، ذخیره‌سازی سیلاب‌ها به ویژه سیلاب‌های بهاره در نقاط سیل خیز شهرستان، افزایش سطح آگاهی عمومی در مدیریت بهینه مصرف آب کشاورزی و تعیین کاربری اراضی و ضابطه کردن تغییر کاربری‌ها از دیگر راهکارهای پیشنهای برای اراضی مرتعی و جنگل است.

منبع:ایسنا