فرهنگ؛ شیوه‌های زندگی، سنت‌ها و باورهای حاکم  برجوامع است و انسان به وجود آورنده فرهنگ است که قابل آموزش و قابل انتقال در بین مردم است و می‌توان، برای نظم و استحکام بخشیدن به جامعه انسانی آن را توسعه داد و توسعه نیز مستلزم تغییرات است که نیاز به فعالیت بلندمدت دارد. فطرت انسان به گونه‌ای است که همیشه به دنبال خوبی‌ها و نیکی‌ها است. همه انسان‌ها بصورت فطری گرایش به فضایل انسانی، مانند نیکی و خیر رساندن به دیگران دارند.

نیکوکاری همانطوری که در بین همه اقوام و ملل متمدن وجود داشته و اکنون نیز به صورت‌های گوناگون در بین مردم وجود دارد. بی تردید، نظام زندگی اجتماعی انسان بدون همیاری داوطلبانه امدادگران، خیران و محسنین سامان نمی‌یابد. احسان و نیکوکاری که مبتنی بر کمک به دیگران است از  برترین صفات نیکوی انسانی است.

بارها پیش آمده است که از جمع انسان‌ها، کسانی دچار حالتی می‌شوند که شدیداً نیازمند کمک همنوعان خود هستند و تنها با حمایت و یاری انسان‌های دیگر قادرند به روال عادی و طبیعی خویش بازگردند. چنین حالتی می‌تواند از نیاز مالی تا همکاری در رفع یک دغدغه ذهنی شخص نیازمند کمک را شامل شود. ویژگی بارز بسیاری از این حالت‌ها و موقعیت‌ها، اضطراری بودن آن‌هاست؛ بدین معنی که هرچه زودتر باید کمک یا دخالت انجام گیرد تا این موقعیت اضطراری رفع گردد.

این جاست که اگر تعاملات بین انسان‌ها وجود نداشته باشد، نسبت به چنین مسائلی بی‌تفاوت می‌گردند و خصلت بارز انسان‌ها که ارتباط برقرارکردن با همنوعان خود است، رو به زوال می‌رود. در چنین  حالتی پدیده بی‌تفاوتی نسبت به لزوم کمک‌های نوع‎‌دوستانه اتفاق می‌افتد.

در تحقیقات مختلف، ارتباط مثبت بین دینداری و نوع‌دوستی و نیکوکاری تأیید شده‌اند. در یک بررسی تطبیقی، مذاهب مختلف از لحاظ توجه به فعالیت‌های خیریه و نیکوکاری مورد مقایسه قرار گرفتند و یافته‌های تحقیق اثبات نمود که مکتب اسلام نسبت به بسیاری از مکاتب دینی اهمیت زیادی به فعالیت‌های نوع‌دوستی و نیکوکاری و خیریه می‌دهد.

ارزش‌ها و نمادهای دینی رایج در فرهنگ اسلامی از قبیل صدقه، زکات، توجه به فقرا و محرومان، نذر، ایثار، احسان و محبت با بندگان، نوع‌دوستی، تعاون و مشارکت جمعی و وقف اموال و دارایی برای اهداف خیریه بیانگر قابلیت‌های وسیع اسلام در بحث نیکوکاری است.

در قرآن همواره مردم به نیکوکاری و احسان دعوت شده‌اند و نمی‌توان سوره‌ای از قرآن را یافت که در آن آیه یا آیاتی درباره بذل جان یا مال در راه خدا نیامده باشد. آیه‌های قرآن و احادیث متعدد، مسلمانان را به خاطر اقدامات بشردوستانه و نیکوکارانه به پاداش‌های بهشت برین و قرب الهی مژده می‌دهند. به علاوه، ‌مسلمانان اقدامات نیکوکارانه از قبیل صدقه، کمک کردن به نیازمندان و وقف را نوعی تعهد اخلاقی و دینی می‌دانند و با طیب خاطر در راستای جلب رضایت خداوند و رفع خواسته‌های نیازمندان تلاش می‌کنند.

به  طور کلی امروزه با پیشرفت تکنولوژی و رفع نیازهای گذشته بر دامنه نیازهای جدید افزوده شده است وکشورها به ناچار برای رسیدن به جامعه‌ای ایده‌آل با تاکید بر توسعه روز افزون به عنوان مفهومی برای حد اعلای زندگی خود به دنبال پاسخ و رفع این نیازهاست، در واقع توسعه و توسعه یافتگی درجه‌ای از بهتر شدن انسان در زندگی خود و در مسیر رشد و ترقی هستند، این بهتر شدن در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و سیاسی گسترش یافته است برای رسیدن به توسعه الگوها، نظریه‌ها و مدل‌های مختلفی ارائه شده است که مهمترین این الگوها ترویج وقف، امور خیر و نیکوکاری در راستای تامین نیازهای جامعه است.

منابع:

*رستمی، آ و  دیگران. (۱۳۹۹). «تبیین طرح واره الگوی فرهنگ امداد و نیکوکاری در نظام تعلیم و تربیت رسمی کشور».  دو ماهنامه علمی – پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزش.  شمار ه ۴. صص: ۲۸۸-۲۷۰.

*ابراهیمی، ط. (۱۳۹۶). «راهکارهای توسعه فرهنگ خیر ماندگار». مجله  پویش   در  آموزش علوم  انسانی. شماره ۶. صص: ۴۸-۶۱.

سالارزهی، ح. (۱۳۹۰). «وقف به مثابه الگوی کار آفرینی  اجتماعی پایدار در  اسلام». مطالعات  اسلامی ندای اسلامی.  شماره ۴۵. صص: ۴۷-۵۲.

*درخشنده، ر و دیگران. (۱۳۹۷). «نقش مباحث فلسفی در توسعه امور خیر و نیکوکاری». دومین کنفرانس علمی و پژوهشی دستاوردهای نوین در مطالعات علوم مدیریت، حسابداری و اقتصاد ایران. صص: ۱۶-۱.

منبع:ایسنا