دکتر سیدمحمود قاسم پوری در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: سال گذشته تلفات غیرعادی پرندگان در تالاب میانکاله و خلیج گرگان از دهه اول دیماه و تقریبا یک ماه زودتر از امسال شروع شد. در آن سال بیش از ۴۰ هزار لاشه پرنده با همکاری نیروهای محیط زیست، دامپزشکی و همیاران محلی جمع‌آوری و به‌صورت بهداشتی دفن شد. بعد از آن سازمان دامپزشکی به‌عنوان مرجع تشخیص بیماری‌های حیات‌وحش، با انجام نمونه‌برداری و آزمایشات مختلف علت مرگ‌ومیر پرندگان را بیماری بوتولیسم اعلام کرد.

وی افزود: سال قبل با همکاری تعدادی از اساتید دانشگاه‌های کشور و همیاران محلی، گروهی را بدون وابستگی به ارگان‌های دولتی تحت عنوان کمیته مشورتی میانکاله تشکیل دادیم و اقدام به نمونه‌برداری و انجام تست سم‌شناسی از پرندگان کردیم.

این عضو هیات علمی گروه محیط زیست دانشگاه تربیت مدرس با بیان اینکه نتایج ما نیز کاملاً بوتولیسم را تایید کرد، گفت: در آن سال برخی‌ها فرضیات دیگری از جمله ریختن سم توسط شکارچیان را علت این مرگ‌ومیرها اعلام کردند درحالی‌که با توجه به وسعت بسیار زیاد منطقه، این موضوع اصلاً عملی نبود. برخی دیگر نیز وبای پاستورلوز را علت مرگ پرندگان می‌دانستند درصورتی‌که اگر این بیماری در مرگ پرندگان نقش داشت می‌بایست تلفات در سایر پرندگان و جانوران منطقه از جمله گرازهایی که از لاشه پرندگان تغذیه می‌کردند هم پدیدار می‌شد اما چنین چیزی اتفاق نیفتاد.

قاسم پوری ادامه داد: سال قبل یکی از دستگاه‌های دولتی آزمایش سم بوتولیسم را به‌صورت غیراصولی انجام داد و نتایج آن که اشتباه بوده را منتشر کرد که این مسئله نیز به شبهه در خصوص علت مرگ‌ومیر پرندگان دامن زد.

وی با اشاره به اینکه پرندگان آلوده به بوتولیسم نوع C که مخصوص پرندگان است، شده‌اند، گفت: این سم عموما بر پرندگان روی آب چَر مانند فلامینگو، چنگر و اردک‌ها اثر می‌گذارد و تلفات در سایر جانوران از جمله گراز و شغال و یا پرندگان شکاری نظیر عقاب و پرندگان لاشه خوار که حتی از این پرندگان تغذیه می‌کنند، مشاهده نمی‌شود. تلفات در پرندگان دیگر به‌صورت موردی و اتفاقی بوده است.

این عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس با بیان اینکه سم بوتولیسم بسیار قوی بوده و حتی یک نانوگرم آن برای پرنده مهلک است، تصریح کرد: این سم بر روی سیستم عصبی اثر می‌گذارد و پا و گردن پرنده فلج شده و سرش به داخل آب می‌افتد و در نهایت خفه می‌شود.

وی با اشاره به اینکه این بیماری برای اولین بار در ایران رخ داده است، خاطرنشان کرد: در دنیا این بیماری حتی با تلفات خیلی بیشتری در کانادا، آمریکا، ژاپن و کره جنوبی اتفاق افتاده است.

قاسم پوری با بیان اینکه بیماری بوتولیسم مربوط به زمان خاصی از سال نیست، اظهار کرد: در دنیا موارد مربوط به بوتولیسم زمستانه نیز متعدد بوده است و یافته‌های آن به دفعات نشر یافته است .

وی در خصوص علت شکل‌گیری بوتولیسم در خلیج گرگان، گفت: ورود مواد آلی و مغذی حاصل از لایروبی نیزارها و پساب مراکز پرورش ماهی به خلیج گرگان باعث رشد یک سری از بی‌مهرگان، کرم‌ها و حلزون‌های ریز دریایی شده که بعد از نشستن رسوب بر روی آنها و مرگشان در حالت بی‌هوازی، بوتولیسم در خلیج شکل می‌گیرد و خوردن حتی یکی از این حلزون‌ها باعث مرگ پرنده می‌شود.

این عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس با تأکید بر اینکه تایید تمامی این موارد نیاز به انجام مطالعه دقیق دارد، تصریح کرد: در ۱۰ سال اخیر تراز آب دریای خزر به‌اندازه بیش از ۲ متر کاهش پیدا کرده است. کاهش تراز آب خلیج گرگان در پی پس روی آب خزر و همچنین ورود رسوبات ناشی از سیلاب سال ۹۸ نیز می‌تواند در شکل‌گیری این وضعیت در خلیج مؤثر باشد.

قاسم پوری با بیان اینکه تنها نوار جنوبی خلیج گرگان درگیر بوتولیسم شده است، گفت: طی سال گذشته و امسال تلفات تنها در نوار جنوبی خلیج رخ می‌دهد و در شبه‌جزیره میانکاله تلفاتی نداریم.

وی خاطرنشان کرد: با توجه به نزدیک بودن فصل مهاجرت پرندگان و تعداد تلفاتی که تاکنون در خلیج داشتیم، انتظار داریم امسال میزان تلفات پرندگان نصف سال گذشته باشد.

وی در خصوص راهکار پیشنهادی برای جلوگیری از تلفات تلخ پرندگان، گفت: در حال حاضر بهترین راهکار کنترل پساب‌های مراکز پرورش ماهی، احیای گیاهان آبزی کانال‌های منتهی به تالاب که نقش تصفیه طبیعی خلیج را داشتند و جلوگیری از لایروبی است.

عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس یادآور شد: انجام لایروبی به‌منظور ایجاد ارتباط بین دریا و خلیج عملاً می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد و شرایط را بدتر کند.

قاسم پوری گفت: انتظار می‌رود با این اقدامات، رفته‌رفته سم تولید شده در منطقه تجزیه شود و سال‌های بعد تلفات پرندگان را نداشته باشیم.

منبع:ایسنا