این اثر مربوط به دوره هخامنشی است و دارای ۴۸۰ حلقه چاه با ۳۳ کیلومتر طول بوده و میزان آبدهی آن ۴۵۰ لیتر در ثانیه است و مادرچاه آن بیش از ۳۲۰ متر عمق دارد و از دو رشته اصلی به نام‌های قصبه و دولاب تشکیل شده است.

حفر کانالی بدین عظمت با ژرفنای بیش از ۳۰۰ و حجم افزون بر ۷۳ میلیون متر مکعب برداشت خاک در عمق ۳۰۰ متری با کم‌ترین خطا در مسیر یا شیب بندی، مؤید نبوغ ایرانی و شاهکاری بی نظیر در سراسر جهان است.

ناصر خسرو قبادیانی در سفرنامه‌اش به توصیف این قنات پرداخته و حفر آن را به کیخسرو نسبت داده است؛ همچنین به اعتقاد لباف خانیکی باستان‌ شناس خراسانی، حفر قنات به مفهوم واقعی آن برای اولین بار در گناباد انجام شده و گناباد را می‌توان خاستگاه تمدن قناتی به شمار آورد.

این قنات یکی از پر آب‌ترین قنات‌های ایران بوده و دبی آب آن تقریباً در تمام طول سال ثابت است. آب این قنات در گذشته تا ۳۴ کیلومتری شمال مظهر آن منتقل می‌شده و سطح وسیعی از اراضی کشاورزی را سیراب می‌کرده است.

قنات قصبه در سال ۱۳۷۹ توسط سازمان میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی، در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، همچنین اثر تاریخی و ملی قنات قصبه گناباد به همراه ۱۰ قنات دیگر در تاریخ ۲۵ تیر ۱۳۹۵ (۱۵ July ۲۰۱۶) در چهلمین اجلاس کمیته میراث جهانی در شهر استانبول ترکیه به عنوان ۲۰ امین اثر ایران و اولین اثر استان خراسان رضوی، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

بدون شک ثبت این اثر در میراث جهانی تأثیر فراوانی در جذب گردشگر به منطقه داشته و خواهد داشت به طوری که بنا بر اظهارات پیشین رئیس اداره میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی که در گفت‌وگو با ایسنا عنوان کرده بود، قطعا هر گاه یک اثر تاریخی در میراث جهانی ثبت می‌شود تاثیرات مثبت چشمگیری نه تنها در منطقه بلکه در سطح ملی و بین المللی به همراه دارد، چرا که گردشگران خارجی وقتی به دنبال مقصد برای گردشگری در کشورهای مختلف هستند اولین چیزی که برایشان اهمیت دارد آثاری است که در میراث جهانی ثبت شده‌اند و همین امر باعث شده‌ که در سال‌های اخیر و قبل از شیوع ویروس کرونا، گردشگران و توریست‌هایی از کشورهای مختلف از جمله آلمان، ایتالیا، انگلستان، سوئیس و… به گناباد سفر کنند. افزون بر آن، استقبال گردشگران داخلی از این اثر در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته و ثبت قنات گناباد در میراث جهانی باعث شده است که بسیاری از تورهای داخلی نیز بازدید از قنات قصبه گناباد را در برنامه ریزی تور خود بگنجانند.

از مزیت‌های قنات قصبه گناباد قرار گرفتن آن در نزدیکی شهر، دسترسی آسان و همچنین وجود جاذبه‌های گردشگری پیرامون آن است که از جمله آن‌ها می‌توان به مسجد جامع گناباد، مدرسه نجومیه، موزه مردم‌شناسی و باستان‌شناسی، وجود کوچه باغ‌ها، اقامتگاه‌های بوم‌گردی و اماکن رفاهی و… اشاره کرد.

گفتنی است قنات قصبه گناباد هر ساله میزبان حدود ۷۰ هزار گردشگر داخلی و خارجی است اما در حال حاضر و با توجه به شیوع ویروس کرونا و جلوگیری از انتقال ویروس، این مکان پذیرای گردشگران نیست.

شهر گناباد در ۲۸۵ کیلومتری شهر مشهد و در جنوب خراسان رضوی واقع شده است.

منبع: ایسنا