امیر الهامی در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص شخصیت جلال‌الدین محمد بلخی و همچنین آثار و جایگاه وی در ادبیات اظهار کرد: مولانا و آثار وی از چند منظر برای ما حائز اهمیت است؛ نخست این که او مسیر تمثیل و تمثیل‌گرایی در زبان ادبیات عرفانی را به نوعی به کمال رسانده و در آثار خود با زبانی روان و با استفاده از این تمثیل‌ها، علوم و باورهای عرفانی را به شکلی قابل درک بیان می‌کند.

وی ادامه داد: مولوی در آثار خود ۲ شخصیت را به یادگار گذاشته است؛ زمانی که به غزلیات شمس او و یا دیوان کبیر او رجوع می‌کنیم، عاشقی دلباخته و مردی سوته‌دل را مشاهده می‌کنیم که در جذبه عشق کلامی شورانگیز دارد. دیدار او با شمس تبریزی این بعد از شخصیت مولانا را غنا بخشیده و لذا پس از دیدار با شمس غزلیاتی شورانگیز سروده است. در کنار این شخصیت دلباخته مولانا دارای شخصیتی معلم‌محور و بسیار آکادمیکی است که در کتاب «حسام‌نامه» و یا «مثنوی معنوی» به چشم می‌خورد.

این پژوهشگر ادبیات بیان کرد: دیدار مولانا با عطار در زمان کودکی مولانا اتفاق می‌افتد. پدر مولوی که از حمله قریب‌الوقوع مغول به ایران خبردار شده بود، عازم قونیه می‌شود. بر اساس آنچه دکتر زرین‌کوب بیان کرده‌، مولانا در مسیر خود با عطار ملاقات می‌کند و عطار خطاب به پدر مولوی بیان می‌کند که «این کودک آتش بر سوختگان عالم خواهد زد». به این ترتیب عطار متوجه نبوغ و استعداد مولانا در کودکی می‌شود و کتاب «الهی‌نامه» خود را به مولوی هدیه می‌دهد اما مولوی در کودکی چندان تحت تأثیر عطار قرار نگرفته ولی عطار به نوعی نبوغ او را مشاهده کرده است.

الهامی خاطرنشان کرد: با این حال دیدار با شمس، مولوی را از شخصیت آکادمیک خود خارج می‌کند. به گونه‌ای که او را از مقام معلمی، مدرسی و جایگاه رفیع به عارفی شوردل مبدل می‌سازد. گاهی مواقع مقام والای افراد نوعی حجاب ایجاد می‌کند و آشنایی با شمس باعث می‌شود حجاب ایجاد شده به واسطه مقام معنوی بالای مولانا، برداشته شود. چنانچه در بیت «در کلاه فقر می‌باشد سه ترک/ترک دنیا، ترک عقبی، ترک ترک» به رهاورد این آشنایی اشاره می‌کند.

وی عنوان کرد: با توجه به ابیات «یک قدم بیش نیست این همه راه/راه نزدیک شد، سخن کوتاه» و «یک قدم بر سر وجود نهی/وان دگر در بر ودود نهی» موضوع گام نهادن و فراموش کردن خود در شخصیت مولانا پس از دیدار با شمس ایجاد می‌شود که تأثیر به‌سزایی بر زندگی وی داشته است.

این پژوهشگر ادبیات با اشاره به مولوی‌پژوهانی مانند بدیع‌الزمان فروزان‌فر، علامه سید جعفر شهیدی، استاد محمدرضا شفیعی کدکنی و… که با بررسی و مطالعه مشکلات متن را خارج کرده‌اند، تصریح کرد: از این رو و با این زحمات بوده که در حال حاضر مردم در نشست‌های خود این کتاب‌ها را مورد استفاده قرار می‌دهند. همچنین بخشی از این آثار می‌تواند با اندکی تغییر در حوزه ادبیات نمایشی ما به شکلی ملموس‌تر برای مخاطبان بازگو شود.

الهامی بیان کرد: به طور کلی این آثار گنجینه‌هایی است که نمایان‌گر هویت فرهنگی ماست؛ به شکلی که بهره‌گیری از بسیاری از داستان‌های مولوی برای زندگی امروزی مفید و اثرگذار خواهد بود. داستان‌های مولانا الزاما موضوع عرفانی خاصی را بیان نمی‌کند بلکه قصه‌های او در ارتباط با زندگی امروز ما بوده و می‌توان این تمثیل‌ها را در زندگی خود نیز مورد استفاده قرار داد.

وی اضافه کرد: این داستان‌ها دربرگیرنده درس زندگی و اخلاق بوده و می‌توان در کتاب‌های درسی نیز آن را مورد توجه قرار داد تا جلوه‌های گوناگونی از این آثار را بیان کرد. مثنوی معنوی دارای ژرفا و عمقی است که در میان حکایت‌های آن موضوعاتی بیان می‌شود که هر یک از آن‌ها، درسی برای زندگی انسان‌ها به همراه دارد.

این پژوهشگر ادبیات اضافه کرد: ضمن این که معتقد هستم مولوی نیز به عنوان یک انسان ممکن است در بخش‌هایی دچار خطا شده باشد، لازم است گوشزد کنیم که ما حق نداریم برداشت اشتباه خود از کتاب مولانا را ناشی از خطای مولانا بدانیم بلکه باید برداشت درستی از آثار وی داشته باشیم؛ همانطور که در بیت «مثنوی او چو قرآن مدل/هادی بعضی و بعضی را مضل» نیز به آن اشاره شده است.

منبع: ايسنا