قره در زبان آذری به معنای “سیاه” است و وجه تسمیه این نام سیاه بودن قسمتی از کلیسا است. ظاهرا ساختمان اصلی کلیسا تماما از سنگ های سیاه ساخته شده که پس از بازسازی قسمتی از سنگ ها به وسیله سنگ های سفید جایگزین شده است. به احتمال زیاد این عمل به صورت عمدی انجام شده تا آیندگان از شکل و ظاهر اولیه کلیسا مطلع باشند.

رزا مصطفوی،فعال حوزه گردشگری در خصوص قره کلیسا به ایسنا می گوید: این کلیسا میان بسیاری از ارامنه به نام‌های تادئوس مقدس یا کلیسای طاطاووس شهرت دارد، زیرا به استناد منابع تاریخی و مذهبی، قره کلیسامزار تادئوس(طاطاووس) مقدس یکی از حواریون عیسی مسیح است که در سال ۴۳ میلادی از شمال بین النهرین به سوی این مکان آمد تا دین مسیحیت را تبلیغ کند.مردمان این سرزمین که در آن دوران زرتشتی و مهرپرست بودند کم کم به آیین او درآمدند.پادشاه آن سرزمین و دخترش “ساندخت” به آیین مسیحیت درآمدند اما پس از مدتی پاشاه پشیمان شد و دستور قتل طاطاووس و ساندخت و ۳۵۰۰ ارمنی را داد و اینگونه این کلیسا نماد شهادت شد.

وی در ادامه افزود:  بعدها در سال ۳۰۲ میلادی، تیرداد شاه این سرزمین که خود مسیحی شده بود دستور داد بر مقبره طاطاووس کلیسایی بنا کنند تا یاد و خاطره شهادت در راه خدا که آن را بزرگترین سعادت بشری میدانند همواره در ذهن مردمان این مرزو بوم زنده بماند و اینگونه زنده ماند که هرساله در اواخر تیرماه و اوایل مرداد که مقارن با سالروز شهادت آن مرد مراسمی باشکوه با حضور هزاران ارمنی در این کلیسا برگزار می شود.مردمانی از سراسر دنیا به اینجا آمده و به انجام سلوک و مراسم آیینی ارمنی می پردازند.در اطراف کلیسا چادر زده و چند روزی را سرگرم عبادت می شوند.

مصطفوی قره کلیسا را یکی از باشکوه ترین بناهای ارمنی در ایران می داند که حجم و معماری و حجاریهای زیبایش آن را به یک اثر جهانی برای گردشگران تبدیل کرده است.

وی میگوید:  می توان نمودهای معماری اورارتویی را در جای جای این کلیسای ۲۰۰۰ ساله تاریخی دید. نمادهای پررمز و رازی در کلیسا که یک دنیا حرف دارند از عقاید گذشتگان و فرهنگهای تاریخی و باستانی این سرزمین و در تن هرلاشه سنگی قدیمی،سمبل و رازی نقش بسته است. از نیلوفر ۸ پر گرفته تا عقاب سرطلایی ایران زمین.از دوایر متحدالمرکز گرفته تا نقوش چلیپا و صلیب شکسته و صلیب مسیحیت.از صور مریم و مسیح و روح القدس تا و ابلیس و اتش و اهریمن و شمشیر….اینجا کتاب نانوشته ایست که کسی را میخواهد ساعتها بنشیند و بیندیشد و تاریخ را موشکافی کند.

مصطفوی وجود دیوارهای قطور و درهای کوچک را از ویژگی‌های معماری این کلیسا می داند. در داخل محوطه، اتاق‌های متعدد برای اقامت راهبان، روغن‌گیری، آسیاب، آشپزخانه، نگهداری مواد غذایی، انبار علوفه حیوانات و سایر امکانات وجود داشته که در واقع اینها شرایط بقای کلیسا را فراهم می‌کرده است.

وی ادامه داد: بیرون از کلیسا و در بالای تپه ای چشممان را یک بنای سنگی می گیرد که حسی غریبانه دارد و آن مقبره “ساندخت” شهزاده ارمنی است که به شهادت رسیده است.

به گزارش ایسنا، این کلیسا در تاریخ ۱۱ بهمن ۱۳۳۴ خورشیدی به شماره ۴۰۵ ثبت ملی شده است و آیین‌ و مراسم زیارتی کلیسای تادئوس مقدس (قره‌کلیسا) در پرونده‌ای مشترک با کشور ارمنستان پنجشنبه ۲۷ آذرماه ۹۹ به عنوان شانزدهمین میراث ناملموس ایران در یونسکو به ثبت رسید.

منبع:ایسنا